literaire romans

De verbintenis van tegenpolen

| rienleest
  • Auteur: Alice Hoffman
  • Aantal pagina’s: 351
  • Paperback, verschenen bij uitgeverij Orlando, 2015
  • Oorspronkelijke titel: The Marriage of Opposites
  • Isbn: 9789492086563
  • Korte samenvatting: Deze roman is losjes gebaseerd op het leven van de impressionistische schilder Camille Pissarro en zijn moeder Rachel Manzana Pomié. Zij leefden in de 19e eeuw. Het reilen en zeilen van deze joodse familie op het paradijselijke eiland Saint-Thomas zit vol geheimen en intriges. De hoofdpersonen moeten worstelen om hun plaats in de gemeenschap te behouden, maar ze worstelen ook met de liefde. Hoe kunnen al deze tegenpolen, ras, geslacht, klimaat en karakter zich met elkaar verbinden?

iNHOUD

De Joodse Rachel groeit op op het tropische eiland Saint-Thomas. Ze is een eigenzinnig kind, dat voortdurend overhoop ligt met haar moeder. Met haar vader heeft ze wel een goede band: hij behandelt haar als de zoon die hij nooit heeft gekregen en leidt haar op om in zijn bedrijf en winkel te kunnen werken. Heel revolutionair voor die tijd. Volgens de wet hadden vrouwen geen recht op bezit of een erfenis, die kon alleen worden overgedragen in de mannelijke lijn. Als haar vaders bedrijf ten onder dreigt te gaan door allerlei tegenslag, wordt Rachel als 19-jarig meisje uitgehuwelijkt aan een man die nog ouder is dan haar vader: Isaac Petit. Hij heeft al drie kinderen uit een eerder huwelijk. Hun huwelijk is niet meer dan een zakelijke overeenkomst en Rachel schikt zich daarin. Ze weet niets van de liefde en is gelukkig met haar allerbeste vriendin Jestine.

‘Iedereen heeft een eigen lot,’ zei Adelle. ‘Dit is het jouwe. Geloof me, zelfs jij zult verliefd worden.’

‘Dan doe ik mijn deur op slot en gaat mijn lot aan me voorbij, zoals de engel des doods met Pasen voorbij gaat.’

‘Denk je dat de liefde zoiets is als de engel des doods? Je kunt liefde niet buitensluiten. Ze weet niet eens wat een deur is.’

Jestine heeft een verhouding met Rachels neef, Aaron Rodriguez en raakt zwanger van hem. Aaron wordt naar Frankrijk gestuurd om daar de familiezaken te behartigen en Jestine krijgt een dochter. Ook Rachel krijgt kinderen met Isaac. Een vervelende gebeurtenis, die Jestine nooit meer te boven komt, drijft een wig tussen hen, maar toch blijven ze vriendinnen. Na Isaacs dood leert Rachel de ware liefde kennen, maar hun liefde wordt niet geaccepteerd door de joodse gemeenschap van Saint-Thomas. Toch blijft ze volhouden en na heel veel gebeurtenissen kunnen ze eindelijk trouwen. Ondertussen heeft ze al een aantal kinderen met haar geliefde Frédéric. Hun jongste zoon, Jacobo Camille, heeft het opstandige en eigenzinnige karakter van zijn moeder. Dat botst regelmatig, zeker als hij een levensweg kiest die Rachel niet goed kan keuren. Is zij in staat om haar zoon los te laten en hem het leven te gunnen dat hij verkiest?

“Ik voelde de oude verbittering vanbinnen door mijn hart snijden, de afstand tussen moeder en kind die ik van beide kanten kende.”

mIJN MENING

Het verhaal is beeldend geschreven. Alice Hoffman is in staat om kleuren, geuren en gevoelens op zo’n manier te beschrijven dat het verhaal tot leven komt. Het verlangen je vleugels uit te slaan, volwassen te worden, het is allemaal zo herkenbaar! Tegelijkertijd loop je tegen grenzen aan. Grenzen binnen de tijd, de gemeenschap, binnen relaties en in jezelf. Ben je ooit in staat om dat alles met elkaar te verbinden? Hoe is het mogelijk om gelukkig getrouwd te zijn met een man die je niet liefhebt? Hoe is het mogelijk om te leven met het verlies van een geliefde, een dochter? Hoe is het mogelijk om samen te leven in een gemeenschap die jouw keuze niet accepteert? Hoe is het mogelijk om je passie te volgen als je omgeving van je verwacht dat je je plicht doet? Hoe is het mogelijk dat een moeder, die in haar jeugd met dezelfde problemen te maken heeft gehad als haar zoon, zich toch niet ertoe kan brengen om hem zijn eigen leven te laten leiden? Welke rol speelt de liefde hierin? Alice Hoffman is erin geslaagd om al deze tegenpolen toch op de een of andere manier met elkaar te verbinden in deze meeslepende familiegeschiedenis.

De bijenhouder van Aleppo

| rienleest
  • Auteur: Christy Lefteri
  • Uitgever: Mozaïek, mei 2019
  • Aantal pagina’s: 335
  • Korte inhoud: het verhaal over een bijenhouder en zijn blinde vrouw, die elkaar door de oorlog, het verlies van hun zoontje en hun vlucht zijn kwijtgeraakt. Zullen zij elkaar weer terugvinden? Hoop gloort op plaatsen waar je dat niet zou verwachten.

Nuri, zijn vrouw Afra en hun zoontje Sami wonen in Aleppo. Samen met zijn neef Mustafa runt Nuri een bijenhouderij. De producten die dat oplevert verkopen ze en zo verdienen ze hun brood. Maar dan breekt de oorlog uit in Aleppo. Mustafa ziet het aankomen en als zijn zoon wordt gedood vluchten hij, zijn vrouw en zijn dochter naar Engeland. Nuri kan zijn bijen niet in de steek laten en blijft. Maar de oorlog gaat ook zijn voordeur niet voorbij: tijdens een bomaanval sterft Sami en wordt Afra blind. Nuri wil ook weg naar Engeland, maar nu kan Afra hun dode zoon niet in de steek laten. Totdat Nuri bedreigd wordt en dienst moet nemen in het leger. Dat weigert hij en uiteindelijk weten hij en Afra met behulp van een smokkelaar het land uit te komen. Wat volgt is een lange reis, van kamp naar kamp, door verschillende landen. De omstandigheden zijn erbarmelijk, maar de getraumatiseerde Nuri heeft toch oog voor de mensen en kinderen die zijn pad kruisen en probeert hen ondanks zijn eigen pijn zo goed mogelijk te helpen. Daarbij komt ook nog de zorg voor zijn blinde vrouw. Hij houdt het vol door met Mustafa te mailen, die in Engeland een nieuw leven heeft opgebouwd en een project heeft opgezet om vluchtelingen op te leiden tot bijenhouders. Want waar bijen zijn, zijn bloemen, en waar bloemen zijn, is nieuw leven en hoop. Deze hoop houdt Nuri op de been.

Eenmaal in Engeland moeten Nuri en Afra hun asielprocedure afwachten. Ze verblijven in een B&B aan de Engelse zuidkust. Dan blijkt pas goed hoe getraumatiseerd Nuri is. Afra, die nog nooit heeft gehuild om het verlies van hun zoon, begint na een huilbui tijdens een doktersbezoek langzaam te genezen, maar Nuri ziet door al zijn dromen en visioenen de werkelijkheid niet meer helder. Totdat er iets met hem gebeurt waardoor hij weer in de werkelijkheid kan terugkeren. Dan ontstaat er ruimte om elkaar voorzichtig terug te vinden.

‘Doe je ogen eens dicht’, zegt ze (…)

‘Zie je ze Nuri, de bijen? Probeer ze te zien, honderden, duizenden bijen in het zonlicht, op de bloemen, op de kasten, de honingraten…. zie je ze voor je? (…)’

Ik geef geen antwoord.

‘En jij denkt dat ik degene ben die niks kan zien,’ zegt ze.

foto: Frans den Oudsten ( https://www.flickr.com/photos/snarf63/48030510982/ )

Dit is een verhaal over pijn en lijden. Over de gevolgen van een afschuwelijke oorlog en over de erbarmelijke omstandigheden waarin vluchtelingen terecht komen, terwijl ze worden uitgebuit, verkracht en bestolen. Maar ook een verhaal over hoop, verlangen en innerlijke kracht. Met veel inlevingsvermogen heeft Christy Lefteri dit verhaal geschreven. Heel origineel vind ik de overgangen tussen de hoofdstukken als zij heen en weer springt in de tijd. Niet alleen het verhaal van de hoofdpersonen grijpt je bij de keel, ook de verhalen van de mensen die zij tijdens hun reis ontmoeten raken je in het diepst van je ziel. Dit boek zou iedereen moeten lezen! Al was het alleen maar om je een beeld te vormen van alles wat gewone mensen zoals wij moeten doormaken als zij alles achter zich moeten laten en met slechts een paar persoonlijke bezittingen door de wereld zwerven, op zoek naar een plek om een nieuw leven op te bouwen, maar nergens echt welkom zijn.

Hoor nu mijn stem

| rienleest

Treur - Hoor nu mijn stem@1.inddGenre: literaire roman

Uitgever: Prometeus

ISBN: 9789044638899

Uitvoering: paperback/softback

Aantal pagina’s: 352

Verschijningsdatum: 25-06-2018

 

Dit boek gaat over volwassen Gina, die terugkijkt op haar jeugd, toen ze Ina heette. Het verhaal begint met een treinreis van Amsterdam naar Middelburg en volgt zo het spoor terug naar Ina’s jeugd in een streng reformatorisch Zeeuws dorp. Ina werd opgevoed door haar opa en twee oudtantes, nadat haar ouders verongelukten toen ze nog maar heel klein was. Ze kijkt vooral enorm op tegen haar tante Ma, die op jonge leeftijd een bekeringservaring had en daardoor veel aanzien geniet in het dorp en de kerkelijke gemeente. Ina worstelt haar jeugd door in angst voor onreine geesten, die haar ’s nachts belagen en in de hoop ooit nog eens bekeerd te worden. In haar studietijd ontgroeit ze langzaam haar reformatorische opvoeding en ironisch genoeg verliest ze haar geloof tijdens de colleges theologie die ze volgt. Ze krijgt een baan bij een radioprogramma en klimt op tot een bekende presentatrice, die in haar programma allerlei mensen het hemd van het lijf vraagt. Maar dan worden haar tantes ziek en moet ze terug naar Zeeland om voor hen te zorgen. Dat duurt langer dan verwacht en haar baan bij de radio wordt ingepikt door een ander. Ondertussen treurt ze om haar verbroken relatie. Terug bij af overdenkt ze haar leven en vindt uiteindelijk vrede met zichzelf en haar omgeving.

Franca Treur schreef eerder in ‘Dorsvloer vol confetti’ over haar jeugd. ‘Hoor nu mijn stem’ is een stuk volwassener en ook een stuk boeiender. Met subtiele humor beschrijft ze het Reformatorische leven:

Tante Ma was twee keer per jaar jarig. Op 18 februari was de dag van haar gewone geboorte, op 15 oktober die van haar wedergeboorte. Dat was de dag waarop ze als meisje voor het eerst, na een aantal zeer benauwde maanden, maanden waarin ze nauwelijks at, de Heere als gekruisigde Zaligmaker had mogen aanschouwen. Heel duidelijk had ze Hem voor zich gezien, op nog geen twee meter afstand, en vanaf het kruis had Hij haar met een liefdevolle blik aangekeken. Op die dag had ze uitgeroepen: Hij heeft lust aan mij! Ze was van dood levend geworden en beleefde dit bijzonder helder en krachtig. Ze was toen zestien jaar oud en bezig een tafellaken te strijken. Door wat ze vanbinnen meemaakte liet ze het ijzer te lang op het tafelkleed staan, en de driehoekige afdruk werd een teken en zegel van Zijn bemoeienis met haar. Sindsdien moest ze van haar moeder het strijken overlaten aan haar jongere zuster Sjaan.

De schrijfster heeft ervoor gekozen om het verhaal vanuit twee perspectieven te vertellen: de jonge Ina vanuit ik-perspectief en de volwassen Gina vanuit personaal perspectief. Ina verlangt ernaar om op te klimmen op de ladder van het geloof, Gina wil opklimmen op de maatschappelijke ladder. Langs deze twee sporen ontwikkelt zich het verhaal van één en dezelfde persoon. Door de volwassen Gina vanuit het personaal perspectief te belichten komt zij als het ware iets verder van je af te staan, wat een enigszins vervreemdend effect heeft. Hierdoor wordt duidelijk hoe ze van zichzelf vervreemd is. Door terug te gaan naar het dorp van haar jeugd komt ze uiteindelijk weer op het juiste spoor terecht. Hoewel ze haar geloof ergens onderweg is verloren, lijkt het of ze het weer terugvindt in de vrijheid die ze ervaart in het loslaten ervan. De stem van God, waar ze in haar jeugd zo naar verlangde die te horen, maar die werd overstemd door alle wetten en regels van het reformatorische geloof, lijkt na haar terugkeer des te luider in de geluiden van het Zeeuwse platteland: het ruisen van de wind, het zingen van de vogels. Maar ook in haar liefde voor tante Ma en het feit dat ze eindelijk zichzelf kan zien zoals ze werkelijk is.

Ik heb genoten tijdens het lezen van dit boek, van de manier waarop, met gebruikmaking van ‘de tale Kanaäns’, het reformatorische leven wordt beschreven. Dat heeft aan de ene kant een heel beklemmend effect, maar maakt dat je je tegelijkertijd bijzonder goed kunt inleven in de worsteling die het meisje Ina doormaakt. Franca Treur spot zeker niet met het geloof waarin ze is grootgebracht, maar weet het wel op zo’n manier neer te zetten dat je het met een glimlach op je lippen leest:

De vader van Arco was een serieuze man. En hij was lang. Zo lang dat opa en ik hem ‘Psalm 119’ noemden, want die was ook lang.

Diezelfde vader vertrekt later naar Canada, omdat hij de roeping heeft ontvangen daar predikant te worden. Hij spreekt alleen geen Engels.

Hij mag geloven dat de Heere daarin zal voorzien, zei tante Ma. Ze liet haar stem dalen. De Heere zelf zal zijn tong losmaken. Hij kreeg een tekst uit Psalm 119, ik ben even vergeten welk vers, maar die zegt iets als ‘mijn tong zal spraak houden van Uw rede.

 

Al met al een verfijnd boek, dat zeker tot nadenken stemt.

 

Runa

| rienleest

 

Titel: RunaRuna

Auteur: Vera Buck

Verschenen in Nederland: 2016

Aantal Pagina’s: 516

Korte Samenvatting: Parijs 1884. Jori Hell, student geneeskunde, komt terecht in de waanzinnige wereld van de Salpêtrière-kliniek in de duistere beginjaren van de psychiatrie. Hier worden gruwelijke en mensonterende behandelingen uitgevoerd op vrouwelijke patiënten. Ook worden er in de duistere catacomben van Parijs geheime experimenten uitgevoerd op onschuldige kinderen, die speciaal voor dat doel gekidnapt worden.

 

Geesteszieken

Jori wil graag zijn doctorsgraad behalen om zijn geliefde, Pauline, te kunnen genezen van haar depressies. Door alle behandelingen die zij hiervoor ondergaat gaat het alleen maar slechter met haar en er staat haar een gruwelijke operatie te wachten om haar te genezen van haar ‘hysterie’, zoals het in die tijd beschouwd werd. Men dacht dat de ziel in de hersenen zetelde en dat er door het uitvoeren van hersenoperaties gedragsverbetering bij de patiënten op zou treden. De ambitieuze neuroloog dr. Charcot en zijn collega dr. Luys verrichten baanbrekend onderzoek op dit gebied en Jori gaat met hen samenwerken voor zijn proefschrift. Daarvoor moet hij een hersenoperatie uitvoeren op een klein meisje, genaamd Runa, dat niet reageert op alle gebruikelijke behandelingen. Jori raakt in de ban van dit bijzondere meisje en komt steeds meer tot de conclusie dat de methoden zoals gebruikt in het Salpêtrière niet de juiste oplossing zijn voor genezing van geesteszieke patiënten. En hij wil alles op alles zetten om ervoor te zorgen dat Pauline gespaard blijft voor dergelijke behandelingen.

 

Moordzaak

Ondertussen onderzoekt voormalig politie-inspecteur Lecoq, die zichzelf op basis van zijn eigen fysiognomie (gezichtskenmerken) een misdadiger noemt, een reeks bizarre moorden, waarbij allerlei geheimzinnige letterreeksen op de muren zijn gekrast. Een koorknaap ontdekt in een gezangenboek dezelfde mysterieuze letterreeksen en van de woorden die hij daaruit kan ontcijferen maakt hij een gedicht. Omdat hij een bekende dichter wil worden, schrijft hij zijn gedicht in alle gezangenboeken van de kerk, bij het lied dat tijdens de kerstmis gezongen zal worden. De mensen in de kerk en de Lecoq linken deze feiten aan de recente gebeurtenissen. Een jongetje wijst de politie-inspecteur als dader aan, omdat deze zich aan hem heeft voorgesteld als een misdadiger. Maar de hospita van Jori denkt dat Jori de dader is, omdat ze zijn gedrag de afgelopen tijd verdacht vond en volgens haar klopt dat precies met de feiten.

Niets is dus wat het lijkt, want doordat iedereen de feiten op zijn eigen manier interpreteert ontstaat er verwarring. De echte daders blijven buiten schot en Runa krijgt uiteindelijk niet de hulp die ze nodig heeft.

Perceptie

Perceptie, dat is misschien wel waar het uiteindelijk om draait in dit boek: hoe neem je de feiten waar? Lichamelijke en psychische kenmerken werden in de beginjaren van de psychiatrie anders geïnterpreteerd dan nu, met alle afschuwelijke gevolgen van dien.  Onschuldige mensen verdwijnen achter de tralies, terwijl de echte daders vrij rond blijven lopen, omdat de feiten niet op de juiste manier geïnterpreteerd worden. Soms zijn dingen anders dan we dachten dat ze waren. Dat is wat Jori ontdekt en alleen door bereid te zijn de waarheid onder ogen te zien kunnen we dingen veranderen.

 

Wat ik ervan vond:

Het boek is een enorm dikke pil, die zich in eerste instantie wat traag ontwikkelt, maar langzamerhand word je het verhaal ingezogen en laat het je niet meer los. Het verhaal is zo nu en dan huiveringwekkend om te lezen vanwege de barbaarse praktijken die erin beschreven worden. Deze zijn gebaseerd op onderzoeken die ook werkelijk zo hebben plaatsgevonden. Tegelijkertijd hebben deze onderzoeken wel de basis gelegd voor onze huidige medische en psychiatrische wetenschap. Vooral op het eind had ik moeite om de eindjes aan elkaar te knopen, sommige dingen worden niet echt opgelost, maar aan de verbeelding van de lezer overgelaten. Wat dan weer heel toepasselijk is voor dit verhaal. 🙂

Niet voor tere zieltjes!

 

 

Het huis met de schaduw

| rienleest

Titel: Het huis met de schaduw

Oorspronkelijke titel: The Hired Man

Auteur: Aminatta Forna

Verschenen: juli 2013

Korte samenvatting: De Engelse Laura en haar twee kinderen knappen in de zomer een vervallen huis op en krijgen daarbij hulp van een plaatselijke klusjesman. Het huis en het dorp blijken een afschuwelijke geschiedenis te hebben…

huis schaduw

Huis

Het verhaal wordt verteld vanuit het perspectief van Duro, de klusjesman. Op een dag ziet hij dat er een auto arriveert bij het blauwe huis, dat al jaren verlaten en vervallen is. Hij gaat een kijkje nemen en maakt kennis met Laura en haar kinderen Matthew en Grace. Matthew is een wat nukkige puber, die aanbeden wordt door zijn moeder en Grace een niet al te mooi meisje, dat zich in het begin wat vreemd gedraagt, maar zich later ontpopt tot een handige, intelligente tiener. Laura’s man moet voor zijn werk in Engeland blijven en daarom helpt Duro hen om het huis op te knappen. Het blijkt dat hij het huis en de geschiedenis ervan kent en door er bezig te zijn komen allerlei herinneringen weer boven.

Beklemmend

In het begin heb je geen idee waar het verhaal zich afspeelt, behalve dat het dorpje Gros heet, en in bergachtig gebied ligt, op twee uur rijden vanaf de kust. De namen en de taal klinken Kroatisch, dus waarschijnlijk ergens in die buurt. Terwijl het verhaal vordert komen we te weten dat de mooie velden met bloeiende bloemen iets gevaarlijks verbergen en dat het dorpje en zijn inwoners een traumatische geschiedenis hebben. Deze geschiedenis ontvouwt zich gaandeweg, wat het verhaal een beklemmend karakter geeft. Bijzonder is dat Duro zijn verhaal vertelt in de verleden tijd, maar de dingen die in het verleden gebeurden vertelt hij juist in de tegenwoordige tijd. Dit maakt de beklemming des te groter.

Vriendschap en verraad

Duro was vroeger bevriend met Krešimir en zijn zusje Anka. Samen trokken zij vaak de bossen in om op jacht te gaan. Maar ergens, Duro weet niet precies op welk punt, is de vriendschap met Krešimir veranderd in vijandschap. Daarbij speelde zeker een rol dat hij en Anka verliefd werden. Krešimir werd door zijn moeder op handen gedragen, terwijl Anka juist door haar verwaarloosd werd. Als zij erachter komen dat Duro en Anka iets met elkaar hebben, moeten zij hun relatie verbreken en wordt Duro naar de kust gestuurd om daar te gaan werken. Als hij vele jaren later weer terugkomt, is Anka getrouwd met Javor en wonen zij in het blauwe huis, waar Anka en haar familie vroeger woonden en wat aan haar is nagelaten door haar vader. Duro houdt nog steeds van haar, maar kan het ook goed vinden met Javor. Ze raken bevriend en hij wordt kind aan huis bij hen.

Javor is de compagnon van Fabjan, de plaatselijke caféhouder, een gewiekste zakenman. Gaandeweg het verhaal ontdekken we welke rol hij, samen met Krešimir, heeft gespeeld in de geschiedenis van het dorp. Het blijkt dat veel mensen uit het dorp zijn verdwenen of weg gegaan, maar Duro wil blijven omdat hij de geschiedenis van het dorp levend wil houden en de schuldigen op die manier wil straffen. Laura speelt hierbij totaal onwetend een belangrijke rol.

Inmiddels zijn we aan de weet gekomen dat de vader en de zus van Duro allebei op dezelfde dag gestorven zijn. Er lijkt sprake te zijn van een oorlog en niet lang daarna zijn er nieuwe autoriteiten, die niet veel goeds in de zin blijken te hebben:

We hadden de pest aan belasting betalen, we kochten en verkochten onderhands en pakten geld aan waar we maar konden; we waren het soort mensen waar overheden niet van houden: halsstarrig, eigenzinnig, even moeilijk in bedwang te houden als een troep katten. We bleken van die mensen te zijn die gapten uit de huizen van degenen die waren gevlucht, want dat deden we, zonder schaamte, vertelt Duro. Algauw is er een lijst namen opgesteld op basis van de gegevens van het postkantoor. Mensen krijgen opdracht zich bij het crisishoofdkwartier te melden. Er vinden arrestaties plaats, de nieuwe autoriteiten houden vol dat het niet om een arrestatie gaat maar om detentie omwille van de veiligheid. Twee leerlingen verlinken hun leraar, die hun lage cijfers heeft gegeven. Een boer, al tien jaar ziedend van jaloezie, neemt wraak op de oude minnaar van zijn vrouw. Rekeningen worden vereffend. De hebzucht groeit. Sommigen verklikken stilletjes hun buren aan de nieuwe autoriteiten, altijd omdat ze een oogje hebben op hun bankstel, vrieskist, televisie. Andere noemen namen in ruil voor contanten. (…) Het grijze busje rijdt rond. Alsmaar rond.

Gruwelijke ontdekking

Op een dag is de vader van Javor verdwenen een niet lang daarna wordt ook Javor gearresteerd. Fabjan en Krešimir spelen een vuile rol in dit drama.

Duro doet een gruwelijke ontdekking in een ravijn in het bos en hij probeert nog om Javor en Anka te behoeden voor het noodlot. Maar hij is te laat: Javor is al weggevoerd en Anka wordt voor zijn ogen door Fabjan in een auto geduwd, in de veronderstelling dat hij haar naar een veilige plek zal brengen of naar Javor. Duro vermoedt waar Fabjan haar heen zal brengen en keert samen met zijn hond terug naar het ravijn. Na lang wachten vindt de hond een spoor en ziet hij Anka, in het gezelschap van Fabjan en twee andere mannen met een geweer. Hij schiet één van hen dood en in de consternatie weet Anka te ontsnappen. Hij heeft haar sindsdien nooit meer gezien en weet niet wat er van haar geworden is.

Herinneren

Dan wordt Laura op een avond in haar huis lastig gevallen door Fabjan. Grace haalt Duro, die ervoor zorgt dat Fabjan haar met rust laat. Later vertelt hij zijn verhaal aan Grace, zij is de enige van het gezin die doorheeft dat het dorp en Duro een afschuwelijke geschiedenis moeten hebben.

Samen keken we naar de huizen van Gost in de diepte.

‘Je mag het nooit aan iemand vertellen,’ zei ik.

‘Waarom ga je niet ergens anders wonen?’ 

Ik haalde mijn schouders op. ‘Waarom zou ik? En waar zou ik naartoe moeten? Als je het hebt meegemaakt en weet dat er nooit iets zal veranderen, dan wen je eraan, dan lijkt het de nasmaak van iets bedorvens. Je went eraan, omdat je wel moet. Gost is mijn thuis. Ik woon hier omdat ik hier wil wonen.’

‘Maar dan word je er elke dag aan herinnerd.’

‘Ja,’ zei ik alleen maar. ‘Maar dat vind ik fijn. Ik herinner me niet alleen de slechte tijden, maar ook de goede.’

‘En die akelige man, Fabjan?’

‘Ik wil graag zeker weten dat hij het zich ook herinnert.’

 

Het lijkt zo mooi en idyllisch allemaal: het landschap, de bloeiende velden, het blauwe huis met een prachtig mozaïek op de muur en in de vijver. Maar er hangt een schaduw over dit alles. Een schaduw die iedereen maar wat graag wil vergeten, maar die nooit vergeten mag worden.

 

Wat ik ervan vond:

Ik vond het een erg mooi boek. Tussen de regels door voel je een beklemming die je niet loslaat: waar is dit, wat is er gebeurd? De schrijfster geeft niet meteen alles prijs, maar laat je gaandeweg ontdekken wat er gebeurd is en waarom. Daardoor word je des te meer geraakt door de gruwelijkheid van wat er heeft plaatsgevonden en de manier waarop mensen die voorheen vrienden waren en een hechte gemeenschap vormden uiteindelijk elkaar verraden, puur uit eigenbelang. Dat is wat oorlog doet met mensen.

Er zijn mensen die het verleden willen vergeten en doorleven alsof er niets gebeurd is, zoals de dorpelingen. Er zijn ook mensen die het kwade negeren en de wereld zien zoals zij denken dat die moet zijn, zoals Laura, die alleen maar mooie bloemenvelden en aardige mensen ziet. En dan zijn er de mensen zoals Duro, die het leven nemen zoals het komt en zich niet alleen de slechte tijden herinneren, maar ook de goede en daarin hoop vinden.

De schrijfster is erin geslaagd om al deze mensen een stem te geven, zonder waardeoordeel. Op een subtiele manier neemt ze je mee in de gebeurtenissen waar deze mensen tegen wil en dank in terecht kwamen. Dit is het leven en zo gaat het soms. Aan ons de keus om te bepalen hoe we omgaan met de schaduwen uit het verleden.

Komt een paard de kroeg binnen.

| rienleest

Titel: Komt een paard de kroeg binnen.

grossman-paard

Auteur: David Grossman

Uitgegeven: 2014

Korte samenvatting: Een stand-upcomedian probeert zijn publiek aan het lachen te krijgen, maar gaat langzamerhand over op zijn tragische levensverhaal, waar lang niet iedereen van gediend is. Velen lopen de zaal uit, slechts enkelen blijven achter en zijn geïnteresseerd in zijn verhaal.

Voorstelling

Het boek begint zoals een gewone one-man show zou beginnen. Dov Grinstein komt op een clowneske manier het podium op gestruikeld en begint met grappen maken. Als lezer ben je als het ware deel van zijn publiek. In eerste instantie weet hij nog wel te boeien, maar na een tijdje heb je het eigenlijk wel gezien. Zijn grappen zijn soms geestig, maar vaak ook hard en grof. Tussen het publiek zit een oude vriend van de komiek, die ons tijdens het verhaal deelgenoot maakt van zijn gedachten. Avisjai Lazar is door Dov uitgenodigd om zijn voorstelling bij te wonen, maar de reden is hem niet helemaal duidelijk. Deze vriend is een gepensioneerde rechter en tijdens zijn relaas ontdekken we dat hij iemand verloren heeft, die hij nog steeds ontzettend mist.

Levensverhaal

Dov maakt tijdens de voorstelling contact met zijn publiek. De dame die hij op het oog heeft, een heel klein, onooglijk vrouwtje, blijkt hem van vroeger te kennen en zet hem min of meer voor schut met haar reacties. Zij doorziet zijn harde buitenkant en weet wie hij werkelijk is. Hij raakt erdoor van de wijs en begint zijn levensverhaal te vertellen aan het publiek: moeder slachtoffer van kamparts Mengele en zo getraumatiseerd, dat ze nauwelijks in staat is om fatsoenlijk te leven en te werken. Vader militaristisch streng en Dov wordt vaak door hem geslagen. Ook op school en op straat wordt hij, vanwege zijn geringe lengte, gepest en geslagen. Hij ontdekt dat hij door op zijn handen te lopen de wereld kan ‘omdraaien’. Deze manier van perspectief wisselen past hij met succes diverse malen in zijn leven toe: als hij tijdens een schoolkamp te horen krijgt dat één van zijn ouders overleden is (wie van de twee, dat wordt hem niet verteld) en tijdens de begrafenis van de overleden ouder.

Tijdens de reis naar huis heeft hij geworsteld met de vraag wie van zijn ouders overleden is, door in zijn hoofd lijstjes te maken met plussen en minnen. Op allerlei manieren probeert hij de (gedachte aan de) dood weg te houden. In de taxi, door met zijn hoofd tegen het raam te gaan zitten en door het geschud zijn gedachten te vergeten. Maar ook tijdens de voorstelling, door allerlei rauwe grappen over de dood te maken. Hij is genadeloos voor zichzelf en rafelt zijn ziel tot in de diepste hoekjes uit. Dov maakt regelmatig oogcontact met de rechter, alsof hij hem in zijn ziel wil laten kijken, van hem een oordeel verlangt over zijn leven. Het publiek zit echter niet op zijn levensverhaal te wachten, zij willen grappen horen. Zo nu en dan gooit hij er een grap tussendoor om hen tevreden te stellen, maar er lopen steeds meer mensen weg. Totdat er nog maar een handjevol mensen is overgebleven, waaronder zijn vriend de rechter en het meisje dat hem nog van vroeger kende.

Weglopen of blijven?

Als lezer (en dus ook als toeschouwer) bekruipt mij ook voortdurend de neiging om weg te lopen van deze hyperactieve komiek met zijn ruwe grappen. Echter, zijn levensverhaal boeit me, dus blijf ik luisteren. De thema’s die hij aansnijdt zijn herkenbaar: de mogelijkheid om de dingen vanuit een ander perspectief te bekijken en de worsteling met de dood. En zijn wij bereid om eerlijk naar de ander te luisteren, ook als datgene wat die te vertellen heeft rauw en pijnlijk is en raakt aan onze eigen verborgen wonden? Of willen we alleen maar mooi weer spelen en lachen om anderen? Realiseren we ons wel dat wij zomaar ineens die ‘ander’ kunnen zijn om wie iedereen lacht?

Kortom: dit verhaal is een spiegel. Spiegelen wij ons aan het publiek of durven wij ons te spiegelen aan de komiek met zijn tragische levensverhaal?

Wat ik ervan vond:

Ik vond het boek soms lastig om te lezen, de komiek springt voortdurend van de hak op de tak en is vreselijk druk. Voor mij zou dat een reden zijn om bij de voorstelling weg te lopen, en ik heb het boek ook inderdaad even aan de kant gelegd. Maar toch boeide mij het verhaal, dus uiteindelijk heb ik het weer opgepakt. Want onder de ruwe buitenkant zit een diep tragisch verhaal over leven en dood. Niet verpakt in zoete romantaal met een mooie afloop om de scherpe kantjes eraf te slijpen. Dit gaat over het leven zelf, in al zijn rauwheid. En dat kun je niet naar je hand zetten, je hebt het maar te leven zoals het komt. Daarom heb ik dit boek toch uitgelezen.

3 sterren voor de vorm, 4 sterren voor de inhoud.

Evenbeeld – Dara Horn

| rienleest

Titel: Evenbeeld.

Auteur: Dara Horn

Verschenen: 2002

Oorspronkelijke titel: In the Image

Kort samengevat: “It’s all about connections we don’t always see.”

De twee hoofdpersonen in het boek zijn Bill Landsmann en Leora, de vriendin van zijn kleindochter Naomi, die op 17 jarige leeftijd door een ongeluk om het leven komt. Ieder op hun eigen manier proberen zij de dood van Naomi te verwerken en door te gaan met leven. Daarbij fungeren ze als het ware als een toerist in hun eigen leven: ze leven het wel, maar nemen er niet aan deel. Bill vlucht in zijn passie: de dia’s van Bijbelse taferelen en het joodse leven, die hij overal ter wereld heeft gemaakt. Hij probeert vrienden te worden met Leora, om op die manier toch nog een beetje van Naomi in zijn leven te hebben. Maar Leora trekt dit niet en verbreekt het contact met Bill. Ze wil niet betrokken worden in zijn leven.

Spinoza

Vanaf dat moment zijn er twee verhaallijnen: In de ene volgen we Leora in haar verdere leven, in de andere gaan we terug in het leven van Bill. Verbindende factor is, metaforisch gezien, Jake, die volgens Leora, ‘in tegenstelling tot vrijwel iedereen van haar leeftijd, in elke tijd, op elke plaats in de wereld geboren had kunnen worden en waarschijnlijk min of meer hetzelfde zou zijn geweest.’  Leora heeft Jake ontmoet tijdens een lezing van Spinoza, in wie ze zeer geïnteresseerd is geraakt, vanwege zijn denkbeelden over God. Spinoza geloofde dat God en zijn schepselen één en dezelfde zijn en dat er daarom met Hem geen interactie mogelijk is. Op die manier, ontdekt Leora, kun je in God geloven, maar hoef je Hem nergens de schuld van te geven. Dit helpt haar om haar verdriet om Naomi een plek te geven. Spinoza beweerde ook dat niet God de mens naar zijn beeld heeft geschapen, maar dat de mens God naar zijn eigen (menselijke) beeld geschapen heeft. Dara Horn laat in haar boek zien dat de mens naar Gods beeld geschapen is en daarom is elk soort afbeelding in feite heilig. Elke foto, elk schilderij, elke droom en elke herinnering, het zijn allemaal onderdelen van Gods geschapen werkelijkheid.

Beelden

Regelmatig terugkerende beelden in het verhaal zijn o.a. tefilin, dia’s, poppenhuizen en dromen. Tefilin zijn de gebedsriemen die de joden elke dag aanleggen als ze bidden tot God. Veel joden die emigreerden naar Amerika gooiden hun tefilin in de haven van New York overboord: ze wilden niet meer herinnerd worden aan hun oude leven. Leora had vroeger samen met Naomi een poppenhuis. Na Naomi’s dood heeft ze het nooit meer aangeraakt. En de dia’s van Bill Landsmann houden hem a.h.w. gevangen in het leven van anderen, terwijl hij geen ‘dia’s’ maakt van de dingen die gebeuren in de levens van de mensen om hem heen.

Een ander beeld dat regelmatig terugkeert zijn dromen. Dromen komen uit je onderbewustzijn. In het laatste hoofdstuk droomt Leora dat ze terecht komt in verloren stad, onder New York. Ze beseft dat de mensen die daar wonen de dingen doorleefden die niet in de stad erboven waren gebeurd: ‘Alle keuzes die niet waren gemaakt, alle niet geleefde levens werden geleefd op de vergeten oceaanbodem. Er was niet slechts één Naomi in de verloren stad, er waren er duizenden, allemaal versies van de persoon die ze nooit was geworden.’ 

Een mens is niet hulpeloos overgeleverd aan alles wat er met hem gebeurt, maar wordt juist gevormd door hoe hij daarop reageert. Elke keuze die je maakt heeft gevolgen in je eigen leven en dat van de mensen om je heen. Bill en Leora hoeven geen toeristen in hun eigen leven te blijven. Ze moeten leren om betrokken te raken in de levens van anderen.

Weerspiegeling

De vorm van het verhaal is in feite een weerspiegeling van dit thema. Het eerste gedeelte bestaat uit allemaal losse verhalen, die op het eerste gezicht niets met elkaar te maken lijken te hebben. Maar Dara Horn is briljant! Net zoals in haar boek ‘De wereld die op je wacht’, gebruikt ze Bijbelse metaforen om het tot één geheel te maken. Dit keer doet ze dat door middel van het boek Job, uitgebeeld in de vorm van een verwoestende orkaan, die volgens het alfabet met de letter J moet beginnen. Job dus. De orkaan Job vernietigt het poppenhuis van Leora, dat juist door Jake helemaal was opgeknapt. Hij vernietigt ook alle dia’s van Bill Landsmann:

  1. Er was eens een man uit het land New Jersey, en William Landsmann was zijn naam, en die man was vroom en oprecht en godvrezend en wijkend van het kwaad. (…) 3. Want William Landsmann was gewoon over de aarde te dolen, en deze omhoog en omlaag te bereizen, en hen te vinden die worstelden met God in vele landen over vele zeeën. 4. En op de dag waarop hij terugkeerde van zijn reizen bracht hij zijn film weg om ontwikkeld te worden en in diaraampjes te worden gezet. 5. En dan liet William Landsmann een licht schijnen om de dia’s op een scherm in zijn huis te projecteren, en hij keek ernaar met het licht en zag dat ze goed waren. (…) En een grote orkaan stak op en schudde de fundamenten van William Landsmanns huis. (…)11. en op de dag van de grote storm stroomde het water over en rees het vloedwater en openden zich de sluizen, 12. en het water vulde William Landsmanns achtertuin, en barstte door het raam van zijn woonkamer, 13. en een grote golf spoelde tegen de muur van zijn woonkamer en nam de dozen mee die de zevenduizend dia’s van verre landen bevatten.

En op deze manier wordt het verhaal van Job Bill Landsmann verder gevolgd, terwijl de draadjes van de levens van alle personen in het boek verbonden worden. Daarna spreekt God tegen Job Bill Landsmann en roept hem ter verantwoording over de manier waarop hij niet heeft ‘gezien’ wat er gebeurde in de levens van de mensen uit zijn geschiedenis. Hij eindigt met de woorden:

Ik daag je uit, William Landsmann, om een beeldengalerij als de mijne te verzamelen. De brul van de oceanen en de volheid ervan… Dat zijn mijn beelden, mijn universum, mijn eeuwigheid, die ik hier op droog land in jullie midden heb geplaatst. Ik heb je naar mijn beeld geschapen. Ik ben niet geschapen naar het jouwe!

Wij kunnen ons verdriet, onze pijn, onze teleurstellingen niet op God projecteren alsof Hij geen deel aan ons leven wil hebben. God is wel degelijk een God van interactie. Hij heeft ons geschapen naar Zijn beeld en wil dat wij betrokken zijn op de levens van de mensen om ons heen, zoals Hij betrokken is bij ons leven, ook al zien wij dat niet altijd.

En William Landsmann rees op uit zijn rouw, en vertrok voor zijn volgende reis, (…) en hij reisde naar het land Californië, waar hij nergens anders heen ging dan naar het huis van zijn zoon, en zijn zoons vrouw en zijn twee kleinzoons, en hij bracht zijn camera niet mee. Maar toen hij in het huis van zijn zoon, en zijn zoons vrouw en zijn twee kleinzoons kwam, vond William Landsmann verlossing… in de vorm van dia’s, zijn eigen dia’s, beelden van zijn kleindochter, Naomi Landsmann. (…)

Moge deze herinnering, en elke herinnering geschapen naar haar beeld, een zegen zijn.

——

In het begin had ik wat moeite om in het verhaal te komen, maar toen ik het hoofdstuk over de orkaan Job las en tijdens en schrijven van dit verslag, werden mijn ‘plaatjes’ steeds duidelijker! Dara Horn heeft op een bijzondere manier een aantal belangrijke thema’s weten te verbinden. Ik geef het boek 4 sterren.

in the image

Als afbeelding bij dit boek heb ik gekozen voor een plaatje van het Engelse boek, aangezien dit de inhoud van het boek naar mijn mening veel beter weergeeft, evenals de titel.