Historische Romans

De verdwenen meisjes van Willowbrook

| rienleest

Auteur: Ellen Marie Wiseman

(The Lost Girls of Willowbrook)

Paperback, 320 pagina’s

Isbn: 97890 239 61437

Verschijningsdatum: 6 december 2022

Uitgeverij Mozaïek, Utrecht

Korte inhoud:
Rosemary en Sage Winters zijn een eeneiige tweeling. Sage woont, nadat haar moeder om het leven is gekomen bij een auto ongeluk, bij haar stiefvader Alan. Haar zusje Rosemary is een paar jaar eerder overleden aan een longontsteking. Omdat haar eigen vader is weggegaan, gaat Sage ervan uit dat hij niets meer met haar te maken wil hebben. Op een dag doet Sage echter een schokkende ontdekking: Rosemary is helemaal niet dood! Ze blijkt te zijn opgenomen in Willowbrook, een psychiatrische inrichting, en is daar als vermist opgegeven. Sage besluit onmiddellijk om mee te helpen in de zoektocht naar haar zusje en stapt op de bus naar Willowbrook. Daar aangekomen wacht haar een nare ontvangst: ze wordt aangezien voor Rosemary en meteen opgesloten op Afdeling Zes, zonder dat er ook maar iemand naar haar luistert.

Afdeling Zes blijkt een grote nachtmerrie te zijn: honderden vrouwen en meisjes leven daar in erbarmelijke omstandigheden en worden misbruikt en mishandeld. Sage is radeloos: wat is er gebeurd met Rosemary? Is er iemand in Willowbrook die ze kan vertrouwen? En is seriemoordenaar ‘Cropsey’, waarover allerlei verhalen de ronde doen, maar een verzinsel, of bestaat hij echt?

Ze verkeert in de veronderstelling dat het misverstand snel is opgelost, maar komt bedrogen uit. Er is niemand die haar gelooft en niemand die ziet dat zij haar zusje niet is. Uiteindelijk weet ze het vertrouwen te winnen van Eddie, één van de conciërges die bijna iedere dag komt schoonmaken op de afdeling, en na veel gedoe weet ze eindelijk te ontsnappen. Tijdens haar ontsnapping doet ze echter een gruwelijke ontdekking, waarna ze weer wordt opgepakt en opgesloten in een isoleercel. Na nog een aantal dagen in de inrichting te hebben doorgebracht keert haar lot en kan ze eindelijk naar huis.

Weer thuis doet ze opnieuw een afgrijselijke ontdekking, die alles aan het wankelen brengt. Inmiddels druppelt langzaam naar buiten hoe het er in Willowbrook aan toe gaat, en tenslotte, als alles aan het licht is gekomen, komt er een keer in het lot van de duizenden patiënten die in het enorme complex zijn opgesloten.

Willowbrook
Het is bijna niet te voor te stellen dat Willowbrook echt heeft bestaan: gedurende de periode van 1947 tot 1987 leefden er meer dan 5000 psychiatrische patiënten in mensonterende omstandigheden, verdeeld over 40 gebouwen op het enorme terrein. Ze werden mishandeld, misbruikt en er werden allerlei medische experimenten op hen uitgevoerd. De beschrijvingen doen denken aan de verhalen over de concentratiekampen in WOII.

Wat ik ervan vond:
Ik vond het geen fijn boek om te lezen. Hoewel Willowbrook echt heeft bestaan en de levensomstandigheden er gruwelijk waren, had het van mij een tandje minder gemogen. Ook zonder de herhalende beschrijvingen over naakte, incontinente patiënten, poep op de muren, bruine plasjes op de vloer, de ondraaglijke stank, en andere smerigheid op de afdeling had de auteur haar punt kunnen maken. Het boek is absoluut niet geschikt voor tere zieltjes. Persoonlijk kan ik veel hebben, maar af en toe werd het zelfs mij te gortig! Daarnaast vond ik Sage erg naïef: telkens weer gaat ze ervan uit dat haar probleem snel opgelost wordt en dat ze iemand kan overtuigen van het feit dat ze niet haar zusje is. Op den duur vond ik dat niet meer geloofwaardig. Ook dr. Baldwin, haar ‘behandelaar’, vond ik ongeloofwaardig; Sage werd, heel cliché, wel heel makkelijk platgespoten en opgesloten elke keer. Om sommige plotwendingen te faciliteren, zijn de omstandigheden af en toe wel erg toevallig en dichtgetimmerd; er wordt op deze manier weinig aan de fantasie van de lezer overgelaten. De echte vader van Sage is nauwelijks in beeld, maar komt aan het eind van het verhaal ineens opdagen, eind goed al goed.

Titel:
Doet in eerste instantie denken aan een heleboel verdwenen meisjes. In het verhaal gaat het echter alleen om Rosemary. In plaats van ‘verdwenen’ had misschien beter voor ‘verloren’ gekozen kunnen worden: de meisjes en vrouwen van Willowbrook waren inderdaad totaal verloren. Verloren in hun krankzinnigheid, verloren voor de wereld, er was niemand die zich iets van hun lot aantrok en degenen die er iets van durfden te vinden werd de mond gesnoerd.

Conclusie:
Ik wist niet van het bestaan van Willowbrook af en vond het behoorlijk schokkend om erover te lezen. Het is echter de vraag of deze thrillerachtige vorm, die bovendien slecht is uitgewerkt, het echte verhaal van Willowbrook recht doet: de inhoud is ondergeschikt aan de vorm en de hoofdpersonen komen niet echt tot hun recht. Dat is jammer. De echte, voormalige bewoners van Willowbrook verdienen beter!

De engelen van elisabeth

| rienleest

De engelen van Elisabeth

Auteur: Els Florijn

Uitgeverij Mozaïek

ISBN: 9789023960225

Genre: historische roman, 252 pagina’s.

Samenvatting

De 23-jarige Elisabeth groeit op in een arme buurt in Dordrecht. Ze heeft nog een broer, Jacob, maar die is ‘achterlijk’. Hij zwerft hele dagen door de natuur. Haar vader is een tiran  en Elisabeth is doodsbang voor hem.
Van haar moeder leert ze kantklossen en met hun werk verdienen ze wat extra geld. Na de dood van haar moeder trouwt ze met Julius en al snel is ze moeder van twee zoontjes. Daarna komen er nog twee meisjes, die kort na de geboorte overlijden. Terwijl de gevoelige Elisabeth daarover rouwt, wordt zij gearresteerd wegens verdenking van moord op haar twee dochtertjes.
Bij gebrek aan bewijs wordt ze opgenomen in het krankzinnigengesticht.
De leefomstandigheden zijn er erbarmelijk, de vrouwen die er wonen worden mishandeld en er wordt niet naar hen geluisterd. Het enige wat Elisabeth op de been houdt is het verlangen naar haar jongste zoontje Jan. Ze bedenkt een plan om te ontsnappen, zodat ze hem nog een keer kan zien.

Stijl

Het verhaal is geschreven in een fijnzinnige, haast poëtische stijl, wat prachtige zinnen en omschrijvingen oplevert:

Hij droeg een wit overhemd en onder het lopen trok hij zijn donkere overjas aan, en staande in de deuropening knoopte hij die tot bovenaan toe dicht en zette de kraag hoog op. Het was alsof hij zichzelf langzaam uitdoofde.

De hoofdstukken wisselen heden en verleden met elkaar af. Ieder hoofdstuk begint met de laatste zin van het betreffende hoofdstuk. Dat maakt je nieuwsgierig naar de inhoud ervan. Doordat het vanuit het perspectief van Elisabeth is geschreven, kom je diep bij haar verdriet en haar onmacht.

Thema:

Depressie, angst, verlies, rouw. Wat doet dit met een mens en maakt dat de daaruit voortvloeiende daden begrijpelijk? Ben je gek of doe je gek?

Hooggevoelig of depressief?

Elisabeth is anders: ze voorvoelt dingen, ziet engelen, kijkt naar de wereld met een andere blik. In onze tijd zouden we haar hooggevoelig noemen.
Dat maakt haar bijzonder kwetsbaar, zeker in de tijd waarin ze leeft (rond 1900). Vrouwen werden al snel voor ‘hysterisch’ of krankzinnig aangezien, ook als ze depressief of in de rouw waren. En dat is precies wat Elisabeth overkomt. Er is veelvuldig sprake van duisternis en een zwart binnen in haar, waardoor er iets uit haar verdwijnt; het lijkt erop dat ze depressief is.

Wie zijn de engelen van Elisabeth?

Soms ziet Elisabeth een bepaalde verschijning, die zij als een engel beschouwt. Op het moment dat ze hem ziet is alles goed, maar als hij weggaat, neemt hij iets uit haar mee:

Ik wilde wegkijken, maar dat kon ik niet; en terwijl hij naar mij keek, voelde ik binnen in mij iets breken. Tot diep in mijn hoofd kon ik horen hoe iets binnen in mij het begaf met een geluid als van scheurende stof, en achter het breken was een donker gat.

‘Toen hij wegging, nam hij iets mee.’ Ik legde mijn handen op mijn buik. ‘Hier. Hier. Hij heeft het nog, dat weet ik zeker.’

Je kunt je afvragen of deze verschijning niet eerder iets kwaadaardigs is, gezien het donkere gat wat Elisabeth sindsdien in zich heeft. Een mooie vraag om over na te denken!

Daar tegenover staan alle andere ‘engelen’ die het leven van Elisabeth lichter maken: haar zoontje Jan, haar broer Jacob, buurvrouw Kee, die voor haar zorgt na het overlijden van haar eerste meisje, een verwante ziel in het gesticht, een lieve zuster tussen alle kwaadaardige, dr. Loman, die haar serieus neemt, enz.

Achtergrond

Het tragische aan dit verhaal is dat het is gebaseerd op de werkelijkheid.
Els Florijn deed onderzoek naar het leven in een van de eerste psychiatrische inrichtingen voor vrouwen in Nederland rond 1900. Het is schokkend om te lezen hoe men indertijd met geesteszieke mensen omging.
De omstandigheden waren mensonterend, de verpleegkundigen waren nauwelijks opgeleid voor hun taak en konden weinig begrip opbrengen voor de kwetsbare vrouwen die aan hun zorgen waren toevertrouwd. Eenmaal opgenomen in het gesticht werden de vrouwen als volkomen onmondig behandeld en de kans dat je er ooit nog uit kwam was zeer klein.

Conclusie

Een aangrijpend, gevoelvol geschreven verhaal over een jonge vrouw, die worstelt met het leven, in een periode in onze geschiedenis waarin vrouwen met psychische problemen niet serieus werden genomen.

Lees ook het boek Runa!

De verbintenis van tegenpolen

| rienleest
  • Auteur: Alice Hoffman
  • Aantal pagina’s: 351
  • Paperback, verschenen bij uitgeverij Orlando, 2015
  • Oorspronkelijke titel: The Marriage of Opposites
  • Isbn: 9789492086563
  • Korte samenvatting: Deze roman is losjes gebaseerd op het leven van de impressionistische schilder Camille Pissarro en zijn moeder Rachel Manzana Pomié. Zij leefden in de 19e eeuw. Het reilen en zeilen van deze joodse familie op het paradijselijke eiland Saint-Thomas zit vol geheimen en intriges. De hoofdpersonen moeten worstelen om hun plaats in de gemeenschap te behouden, maar ze worstelen ook met de liefde. Hoe kunnen al deze tegenpolen, ras, geslacht, klimaat en karakter zich met elkaar verbinden?

iNHOUD

De Joodse Rachel groeit op op het tropische eiland Saint-Thomas. Ze is een eigenzinnig kind, dat voortdurend overhoop ligt met haar moeder. Met haar vader heeft ze wel een goede band: hij behandelt haar als de zoon die hij nooit heeft gekregen en leidt haar op om in zijn bedrijf en winkel te kunnen werken. Heel revolutionair voor die tijd. Volgens de wet hadden vrouwen geen recht op bezit of een erfenis, die kon alleen worden overgedragen in de mannelijke lijn. Als haar vaders bedrijf ten onder dreigt te gaan door allerlei tegenslag, wordt Rachel als 19-jarig meisje uitgehuwelijkt aan een man die nog ouder is dan haar vader: Isaac Petit. Hij heeft al drie kinderen uit een eerder huwelijk. Hun huwelijk is niet meer dan een zakelijke overeenkomst en Rachel schikt zich daarin. Ze weet niets van de liefde en is gelukkig met haar allerbeste vriendin Jestine.

‘Iedereen heeft een eigen lot,’ zei Adelle. ‘Dit is het jouwe. Geloof me, zelfs jij zult verliefd worden.’

‘Dan doe ik mijn deur op slot en gaat mijn lot aan me voorbij, zoals de engel des doods met Pasen voorbij gaat.’

‘Denk je dat de liefde zoiets is als de engel des doods? Je kunt liefde niet buitensluiten. Ze weet niet eens wat een deur is.’

Jestine heeft een verhouding met Rachels neef, Aaron Rodriguez en raakt zwanger van hem. Aaron wordt naar Frankrijk gestuurd om daar de familiezaken te behartigen en Jestine krijgt een dochter. Ook Rachel krijgt kinderen met Isaac. Een vervelende gebeurtenis, die Jestine nooit meer te boven komt, drijft een wig tussen hen, maar toch blijven ze vriendinnen. Na Isaacs dood leert Rachel de ware liefde kennen, maar hun liefde wordt niet geaccepteerd door de joodse gemeenschap van Saint-Thomas. Toch blijft ze volhouden en na heel veel gebeurtenissen kunnen ze eindelijk trouwen. Ondertussen heeft ze al een aantal kinderen met haar geliefde Frédéric. Hun jongste zoon, Jacobo Camille, heeft het opstandige en eigenzinnige karakter van zijn moeder. Dat botst regelmatig, zeker als hij een levensweg kiest die Rachel niet goed kan keuren. Is zij in staat om haar zoon los te laten en hem het leven te gunnen dat hij verkiest?

“Ik voelde de oude verbittering vanbinnen door mijn hart snijden, de afstand tussen moeder en kind die ik van beide kanten kende.”

mIJN MENING

Het verhaal is beeldend geschreven. Alice Hoffman is in staat om kleuren, geuren en gevoelens op zo’n manier te beschrijven dat het verhaal tot leven komt. Het verlangen je vleugels uit te slaan, volwassen te worden, het is allemaal zo herkenbaar! Tegelijkertijd loop je tegen grenzen aan. Grenzen binnen de tijd, de gemeenschap, binnen relaties en in jezelf. Ben je ooit in staat om dat alles met elkaar te verbinden? Hoe is het mogelijk om gelukkig getrouwd te zijn met een man die je niet liefhebt? Hoe is het mogelijk om te leven met het verlies van een geliefde, een dochter? Hoe is het mogelijk om samen te leven in een gemeenschap die jouw keuze niet accepteert? Hoe is het mogelijk om je passie te volgen als je omgeving van je verwacht dat je je plicht doet? Hoe is het mogelijk dat een moeder, die in haar jeugd met dezelfde problemen te maken heeft gehad als haar zoon, zich toch niet ertoe kan brengen om hem zijn eigen leven te laten leiden? Welke rol speelt de liefde hierin? Alice Hoffman is erin geslaagd om al deze tegenpolen toch op de een of andere manier met elkaar te verbinden in deze meeslepende familiegeschiedenis.

Joseph de zwarte Mozart

| rienleest

Auteur: Jan Jacobs Mulder

Uitgegeven: 2016 door Xander Uitgevers

Aantal pagina’s: 373

gebaseerd op een waargebeurd verhaal.

Korte samenvatting: Joseph Boulogne is een zeer getalenteerd schermer en  componist. Hij leeft in Frankrijk in de 18e eeuw, ten tijde van de revolutie en wordt geroemd om zijn talenten. Toch ondervindt hij vanwege zijn huidskleur veel minachting. Hij maakt zich sterk voor de afschaffing van de slavernij en raakt daarbij uiteindelijk dodelijk gewond. Op zijn sterfbed blikt hij terug op zijn leven en mijmert over schuld, boete en vergeving.

Verwend jongetje

Joseph Boulogne wordt geboren in Guadeloupe als de zoon van een rijke plantage-eigenaar en een vrijgekochte slavin. Hij leidt een luxueus en verwend leventje. Als hij een jaar of 10 is emigreert het gezin naar Parijs, waar hij volgens zijn vader beter in de gelegenheid zal zijn om zijn talenten te ontwikkelen: schermen en muziek maken. In eerste instantie heeft Joseph daar helemaal geen zin in, hij geniet van zijn vrije leventje in de warmte en de prachtige natuur van het Caraïbisch gebied. In Parijs krijgt hij les van de beste leraars en al snel is hij de beste in schermen en ook muziek maken gaat hem heel goed af.

Inferieur

Toch is het leven in Parijs in de 18e eeuw niet zo gemakkelijk. Als zwarte wordt hij gepest en veracht. In zijn tijd had Voltaire grote invloed op o.a. het Franse hof, met zijn ideeën over het inferieure ras van de negers. Lodewijk XV duldde dan ook geen zwarten in zijn nabijheid. Maar dankzij zijn rijke, blanke en invloedrijke vader krijgt Joseph toch toegang tot de hoogste kringen in Parijs. Zijn vader is een goede en rechtvaardige landheer. Hij is voor de afschaffing van de slavernij en zorgt ook dat het zijn pachters in Frankrijk aan niets ontbreekt. Joseph leert veel van hem.

Moeder

Dan vertelt zijn vader hem dat hij een relatie heeft met Joseph’s verzorgster Anna. Joseph’s moeder Nanon is ernstig getraumatiseerd geraakt nadat zij op een Engels slavenschip door de kapitein en zijn bemanning meerdere malen bruut verkracht en mishandeld is. Daardoor is het voor haar vrijwel onmogelijk om seks te hebben. Toch houden zijn vader en zij erg veel van elkaar. Joseph is geschokt en neemt zich voor om wraak te nemen.

Wraak

Hij krijgt zijn kans als hij door de Engelse prins William wordt uitgenodigd om met hem te komen schermen. In Engeland weet hij de namen en woonplaatsen te achterhalen van de mannen die Nanon verkracht hebben. Hij zoekt hen op en confronteert hen met hun verleden. De eerste man krijgt van schrik een hartaanval en sterft, de tweede duwt hij tijdens een wandeling van een klif. Er blijkt nog een derde man bij betrokken geweest te zijn. Zijn naam is Junot Bataille en hij blijkt, net als Joseph, een mulat. Dit is zeer confronterend voor Joseph en hij wil erachter komen wat deze man gedreven heeft om zwarte vrouwen te verkrachten en te mishandelen. Junot blijkt in Frankrijk te wonen en Joseph vertrekt weer naar Parijs. Daar componeert hij een aantal muziekstukken die zeer goed worden ontvangen en zijn populariteit groeit: in zijn muziek is niet te horen dat hij zwart is. Toch heeft hij nog veel last van zijn huidskleur en hij bedenkt een plan om de slavernij uit te roeien, te beginnen in de Caraïben, waar hij vandaan komt en waarheen zijn moeder na de dood van zijn vader weer terug is gegaan. Zij is van plan om daar slaven vrij te kopen.

Boete

Ondertussen heeft Joseph enkele ontmoetingen gehad met Junot Bataille. In eerste instantie verloopt het contact vrij stroef, maar later krijgt hij het levensverhaal van Junot te horen. Hij is geboren als zoon van een zwarte hoer, die zich totaal niet om hem bekommerde. Dit heeft hem zoveel pijn gedaan dat hij als wraak andere zwarte vrouwen wilde vernederen. Joseph is geraakt door dit verhaal. Hij besluit Junot niet te doden, maar hem een nieuwe kans te geven. Op deze manier kan hij boete doen voor de twee moorden die hij gepleegd heeft. Hij vraagt Junot om met hem mee te werken aan zijn plan om de slavernij af te schaffen. Junot gaat akkoord en als alles geregeld is vertrekken zij met een grote groep vrijwilligers op een schip naar de Caraïben om daar tegen de slavernij te gaan vechten. Tijdens één van die gevechten vangt Junot een kogel op die voor Joseph was bedoeld en hij sterft.

Eenzaam

Ook Joseph raakt gewond aan zijn been. Omdat hij dit niet op tijd heeft laten behandelen krijgt hij gangreen. Hij sterft eenzaam, in een bovenkamertje in Parijs, met slechts twee vrienden bij zich. Hij leefde tussen twee werelden: als schermer was hij een zwarte, die thuishoorde in de tropen. Als componist en musicus hoorde hij in het oude Europa. Hij vocht in de revolutie voor Frankrijk en in de tropen tegen de slavernij. Tijdens zijn leven gevierd en populair, maar nu hij op sterven ligt is er niemand meer die nog aan hem denkt.

En zo eindigt het veelbelovende leven van de zwarte Mozart op een trieste en eenzame manier.

Wat ik ervan vond:

Ik vond het een mooi verhaal. Het is interessant om te lezen hoe er in de 18e eeuw over zwarten werd gedacht, maar dat er ook mensen waren die tegen de stroom in durfden te gaan en zich sterk maakten voor de afschaffing van de slavernij. Het verhaal is geschreven als een soort verslag, daardoor blijft het wat afstandelijk en komen de personages niet echt tot leven. De hoofdpersoon maakt echter wel een mooie ontwikkeling door: van een verwende blaaskaak tot een gerespecteerd man, die heeft geleerd van zijn fouten.

Tip: mijn collega’s en ik hebben dit boek als team ‘geadopteerd’ en willen proberen er zoveel mogelijk van te verkopen. Kom dus snel naar Bruna, Voorstraat 49 in Vianen en koop dit prachtige boek met harde kaft voor € 19,99. Leuk om cadeau te doen, met de feestdagen in het vooruitzicht!

zware-mozart

Tulpen & Terpentijn

| rienleest

Titel: Tulpen & Terpentijn

Auteur: Nina Siegal

Originele titel: The Anatomy Lesson

Uitgegeven: 2015

Korte samenvatting: Aan de hand van een restauratieverslag komt een schilderij en de tijd waarin het geschilderd is tot leven.

De anatomische les

Aan de hand van het schilderij ‘de anatomische les’ van Rembrandt, neemt de schrijfster ons mee naar de 17e eeuw, waar dokter Tulp, hoofd van het Chirurgijnsgilde, het lichaam ontleedt van de veroordeelde dief Adriaen Adriaenszoon, alias Aris ’t Kint, die werd opgehangen. Hoofdconservator Pia de Graaf van het Mauritshuis ontdekt tijdens de restauratie van het schilderij dat Rembrandt er een aantal dingen aan veranderd heeft en dat de oorspronkelijke opzet anders was.

Lichaamsdelen

Het verhaal wordt verteld vanuit verschillende gezichtspunten: het lichaam, dat is Aris zelf; het hart, dat is zijn geliefde Flora; de mond, alias Jan de Ritselaer, (handelaar in curiosa en de man die lijken van de galg haalt en klaarmaakt voor een ontleding of hen begraaft ); het oog, dat is Rembrandt van Rijn en de hand, dokter Tulp. Dan is er nog de geest, de Franse filosoof René Descartes, die op zoek is naar de geheimen van de ziel. Een bijzondere en zeer toepasselijke vondst, om de personages te laten vertellen als zijnde een lichaamsdeel! Door het verhaal vanuit deze verschillende perspectieven te vertellen krijg je een heel goed beeld van de Amsterdamse samenleving in die tijd in al zijn gelaagdheid en ook hoe men dacht over leven en dood.

Stoffelijke ziel

In die tijd dacht men dat de ziel stoffelijk was, te vinden in de organen of de ledematen. Dokter Tulp gaat bij het ontleden van Aris dan ook op zoek naar diens verdorven ziel, die hij hoopt te vinden in bijvoorbeeld een zwarte lever. Descartes had hierop een andere visie, hij geloofde dat de ziel in het brein zat en niet stoffelijk was. In het verhaal is ook Rembrandt deze mening toegedaan en hij probeert dit in zijn schilderij duidelijk te maken.

Onsterfelijk

In eerste instantie schildert Rembrandt Aris zoals hij er tijdens de ontleding uitzag: onder de littekens van zweepslagen en brandmerken en zonder de rechterhand, die was afgehakt als straf voor het stelen. Een anoniem lijk, de hele borstkas open en misschien zijn organen verwijderd, onmenselijk en genadeloos gefileerd door de geleerde chirurgijnen. Maar na een bezoekje van de ontroostbare Flora, de zwangere geliefde van Aris, gaat hij daar anders over denken. Hij realiseert zich dat Aris een mens was, van vlees en botten en met een geest en een ziel. En Flora had van hem gehouden. Het enige wat zij wil is dat hij weer heel wordt. Rembrandt bedenkt dat hij Aris weer heel en eigenlijk zelfs onsterfelijk kan maken door hem te schilderen met een gaaf lichaam, de rechterhand nog intact. Zo kan hij de gebroken man repareren en hem zijn waardigheid teruggeven. Hij is van mening dat niet hijzelf, maar de kunst een gebroken lichaam kan herstellen en een dode man weer tot leven kan wekken.

Licht

Rembrandt wil deze duistere, vervloekte man weer teruggeven aan het licht. Door op een subtiele manier met pigmenten te werken, kan hij het lichaam als het ware in de schijnwerpers zetten, zodat de blik van de kijker allereerst daar naar toe getrokken wordt. Net zoals hij op een eerder schilderij had gedaan, van de Emmaüsgangers. Daarop staat Kleopas afgebeeld op het moment dat hij Christus herkent als het licht op zijn gezicht valt. De hoge heren van het Chirurgijnsgilde die een plaatsje op het schilderij hebben gekocht schildert hij eromheen, in de schaduw. Op hun gezichten kun je hun emoties lezen. Hij is van plan om op elk gezicht een aspect te laten zien van wat er in iemand kan omgaan als hij met de dood wordt geconfronteerd.

Allegorie

In plaats van een staatsieportret wordt het schilderij een allegorie. Dat was heel revolutionair voor zijn tijd, en het werd hem dan ook niet door iedereen in dank afgenomen. De bedoeling van een dergelijk schilderij, waarvan er in die tijd velen geschilderd zijn, was de knappe chirurgijn en zijn belangrijke toeschouwers letterlijk te vereeuwigen. Door de aandacht op deze manier te verleggen maakt hij de gestorvene onsterfelijk en zet hij de levenden in de schaduw van de dood. De enige concessie die hij doet is dat hij wel laat zien hoe Tulp met een tang in de pezen van de hand knijpt en zo de vingers laat bewegen. Dit was een belangrijk onderdeel van de les van Tulp. Hij was van mening dat dit het was waardoor de mens zich onderscheidde van de dieren en het getuigde van goddelijke ingeniositeit.

Mijn mening:

Een zeer goed geschreven verhaal over liefde, leven en dood en de menselijke ziel en zijn drijfveren. Bijzonder om op deze manier het verhaal achter een schilderij te ontdekken. Aris ’t Kint heeft namelijk echt bestaan en de auteur heeft onderzoek gedaan naar zijn criminele verleden. Dit boek heeft in Nederland nog niet zoveel aandacht gekregen, maar dat is m.i. niet terecht! Het is absoluut het lezen waard, zeker als je van geschiedenis, kunst en filosofie houdt.

Ik geef dit boek 4 sterren.

de anatomische les van Dr. nicolaes tulp rembrandt 1632

Diana Gabaldon De Reiziger-serie

| rienleest

outlanders

Als kind was ik gek op sprookjes, daarna las ik alle boeken van Thea Beckman twee of drie keer (vooral Kruistocht in een spijkerbroek) en later ging ik over op Lewis en Tolkien. Inmiddels heb ik Diana Gabaldon ontdekt. Geheel van een ander kaliber op het eerste gezicht, maar schijn bedriegt. Net als in Kruistocht in een spijkerbroek, maakt de hoofdpersoon van haar boeken een tijdreis. Niet met een tijdmachine, maar door staande stenen op een heuvel in de Schotse Hooglanden. Toch laat deze serie zich niet alleen vangen onder de noemer Fantasy. In de winkel zul je het waarschijnlijk terugvinden bij de romantische boeken. Maar ook dat dekt bij lange na niet de lading. In deze boeken zit namelijk ook nog eens een heleboel geschiedenis verstopt: over het leven in Schotland in de 18e eeuw, de Jakobieten, ‘Bonnie Prince’ Charlie Stuart en de slag bij Culloden (ik had er nog nooit van gehoord, vast niet goed opgelet op school!). Maar ook over het leven aan het Franse hof, de Amerikaanse koloniën en de Onafhankelijkheidsoorlog.

Voeg al deze ingrediënten bij elkaar en je hebt 8 (boek 9 is in de maak!) dikke pillen die je het liefst achter elkaar uit zou willen lezen. Inmiddels wordt de serie verfilmd en uitgezonden door HBO onder de titel Outlander. En ik moet zeggen dat dit bijzonder knap is gedaan, alle hoofdpersonen zijn ineens van vlees en bloed geworden en dan ook nog precies zoals ik me ze had voorgesteld!

Waar gaat het over?

Het verhaal begint in 1945, waar Claire, een pittige Engelse verpleegster die in WO2 gewonden verzorgde, samen met haar man Frank Randall een reisje maakt naar Inverness. Door de oorlog zijn ze lange tijd van elkaar gescheiden geweest en nu moeten ze elkaar weer een beetje herontdekken. Bovendien willen ze graag kinderen, maar Claire wordt maar niet zwanger. Wie weet brengt deze second honeymoon verandering in die situatie!

Frank heeft als historicus veel belangstelling voor zijn voorouders en brengt veel tijd door bij zijn vriend, dominee Wakefield, die er een zeer uitgebreid archief op nahoudt. Vaak gaat Claire dan in haar eentje op stap. Tijdens een dergelijk uitstapje naar (het overigens fictieve) Graigh na Dun stuit Claire op een oude steencirkel. Als ze deze mysterieuze plek van dichtbij wil onderzoeken hoort ze ineens een enorm lawaai en verliest ze het bewustzijn. Als ze weer bij haar positieven komt ligt ze onderaan de heuvel. Plotseling hoort ze geweerschoten en komen er een paar soldaten in ouderwetse uniformen uit het bos tevoorschijn. Eerst denkt ze nog dat ze in een filmopname terecht is gekomen, maar al snel moet ze vluchten, want de soldaten hebben blijkbaar niet veel goeds in de zin met haar.

Dan staat ze ineens oog in oog met Frank. Die Frank niet is. Deze man is een Engelse legerkapitein en heet Jack Randall. Claire realiseert zich dat dit de beruchte verre voorvader van Frank is, waarover hij en dominee Wakefield nog maar een paar dagen geleden een aantal niet al te fraaie dingen hebben ontdekt. Ook met Claire is hij niet veel goeds van plan en weer moet ze vluchten. Ze wordt gered door een bende woeste Schotten, die haar meenemen naar Castle Leoch, waar het hoofd van hun Clan woont, Column McKenzie. Tijdens haar verblijf op het kasteel ontdekt Claire dat ze terecht is gekomen in het Jaar Onzes Heeren 1743.

En dan beginnen de avonturen pas echt. De Schotten vertrouwen haar niet en denken dat ze een Engelse spionne is, daarom gebruikt ze haar meisjesnaam Beauchamp en hangt een verhaal op dat ze een eerbare dame is, die op reis naar haar familie in Frankrijk is overvallen door Jack Randall, die haar wilde verkrachten.

Omdat Claire door haar verpleegstersopleiding enorm veel medische kennis heeft wordt ze al snel gezien als een Genezeres, door sommigen zelfs als een heks, wat haar later in het verhaal bijna op de brandstapel brengt.

Het neefje van Column MacKenzie, James Alexander Malcolm MacKenzie Fraser, kortweg Jamie, is een hele leuke jongen en Claire heeft hem al een paar keer aan elkaar moeten naaien omdat hij zo’n wilde vechtersbaas is. Hij beschermt haar tegen de woeste Schotten, die er iets andere normen t.a.v. van vrouwen op na houden dan Claire als moderne vrouw uit 1945 gewend is. Toch wil ze niets liever dan zo snel mogelijk terug naar Frank en ze onderneemt diverse pogingen om te ontsnappen naar Graigh na Dun, zodat ze weer terug kan door de stenen.

Tijdens een van haar pogingen valt ze opnieuw in handen van ‘Black Jack’ Randall, maar Dougal McKenzie, Jamies andere oom en jongere broer van Column weet haar bij hem weg te krijgen. Jack Randall neemt hier geen genoegen mee en eist dat ze binnen een paar dagen weer bij hem wordt afgeleverd. Dit kan hij doen omdat Claire een Engelse is en de Engelsen zijn op dat moment de baas in Schotland. Maar Dougal heeft een plan: Claire moet met Jamie trouwen. Daardoor wordt ze een Schotse en heeft Jack Randall geen recht meer om haar op het grondgebied van de McKenzie clan mee te nemen.

Hoewel dit voor Claire de enige manier is om uit handen van Jack Randall te blijven brengt dit haar in enorme gewetensnood: ze houdt van Frank en wil niets liever dan naar hem terug en door met Jamie te trouwen pleegt ze bovendien bigamie. Toch vindt ze Jamie erg leuk en eigenlijk is ze wel een beetje verliefd op hem. Dat is wederzijds, dus het wordt een hele stomende huwelijksnacht.

Vanaf dat moment is ze Claire Fraser en langzaam groeien zij en Jamie steeds verder naar elkaar toe. Pas na een hele tijd, als hij haar ternauwernood heeft gered van de brandstapel, vertelt ze hem wie ze is en waar ze vandaan komt. Hij gelooft haar en brengt haar naar Graigh na Dun, zodat ze terug kan naar Frank. De ultieme uiting van zijn liefde voor haar.

Na een hele nacht worstelen met zichzelf besluit Claire om bij Jamie te blijven, hij is de liefde van haar leven. Hoe romantisch! Hun geluk duurt echter niet lang, want Black Jack heeft het niet alleen op Claire, maar ook op Jamie gemunt. Hij heeft Jamie ooit bijna dood geranseld met de zweep, nadat hij had gedreigd zijn zuster Jenny te verkrachten. De man heeft een verknipte persoonlijkheid en geniet ervan om mensen pijn te doen. Bovendien is hij geobsedeerd door Jamie en zal niet rusten voordat hij hem helemaal bezit. Dit lijkt hem te lukken, maar gelukkig lukt het Claire met hulp van Jamies mannen om hem te bevrijden uit Wentworth Prison, waar Jack hem gevangen houdt en hem allerlei gruwelijke dingen aandoet. Jamie is zwaar gewond en tot in het diepst van zijn ziel getraumatiseerd, maar ze weten te ontsnappen naar Frankrijk, waar een neef van Jamie woont. Daar gaan ze samen een nieuw leven beginnen en plannen smeden om de slag bij Culloden te voorkomen, want Claire kent de geschiedenis al en weet dat dit een enorm bloedbad gaat worden voor de Schotten.

En ze leefden nog lang en gelukkig is voorlopig niet orde, want er volgen nog acht dikke boeken vol avonturen van deze twee helden!

Diana Gabaldon is een begenadigd auteur. Ze schrijft zeer levendig en gedetailleerd en het is net of je er zelf bij bent en toekijkt wat de hoofdpersonen meemaken. Ze kent haar klassieken en gebruikt die ook, door haar hoofdpersonen allerlei verzen en zinsneden uit gedichten en toneelstukken te laten citeren. Met veel humor beschrijft ze de avonturen van Claire en Jamie. De boeken zitten vol ingenieuze plotwendingen en zijn nergens ongeloofwaardig. Ieder persoon en iedere gebeurtenis heeft zijn functie en niets is toevallig. De karakters maken interessante ontwikkelingen door en de liefdesrelatie van Jamie en Claire is mooi opgebouwd. Zoals ieder pasgetrouwd stel moeten ze leren om met elkaar te leven. Dat wordt bemoeilijkt doordat ze elk uit een totaal verschillende tijd komen. Als moderne vrouw laat Claire zich niet zomaar door Jamie gezeggen en Jamie moet leren dat Claire een vrouw is die weet wat ze wil en vooral ook NIET wil. Beiden zijn behoorlijk koppig en eigenwijs, dus dat geeft regelmatig vuurwerk, wat zeer vermakelijk is om te lezen. Het verhaal is voornamelijk geschreven vanuit het perspectief van Claire, waardoor je een goed beeld krijgt van de vervreemding en de eenzaamheid die ze ervaart als ze tweehonderd jaar teruggaat in de tijd. Dit wordt nog versterkt door het Gaelic dat gesproken wordt in Schotland. Door deze taalbarrière voelt ze zich nog meer een ‘Outlander’. Verder roept het de nodige filosofische vragen op, zoals in hoeverre je de geschiedenis kunt veranderen. Wat zijn de gevolgen van mijn keuzes en zullen de dingen anders lopen als ik andere keuzes maak? Of ligt de geschiedenis al van tevoren vast en heeft die gewoon zijn loop, ondanks de keuzes die ik maak? Al deze ingrediënten bij elkaar zorgen ervoor dat haar boeken het niveau van de gemiddelde liefdesroman ver overstijgen.

Ik ben er voor de tweede keer in begonnen, nu in het Engels en ik geniet er weer net zo van happines isals de eerste keer dat ik het las!