Titel: Evenbeeld.

Auteur: Dara Horn

Verschenen: 2002

Oorspronkelijke titel: In the Image

Kort samengevat: “It’s all about connections we don’t always see.”

De twee hoofdpersonen in het boek zijn Bill Landsmann en Leora, de vriendin van zijn kleindochter Naomi, die op 17 jarige leeftijd door een ongeluk om het leven komt. Ieder op hun eigen manier proberen zij de dood van Naomi te verwerken en door te gaan met leven. Daarbij fungeren ze als het ware als een toerist in hun eigen leven: ze leven het wel, maar nemen er niet aan deel. Bill vlucht in zijn passie: de dia’s van Bijbelse taferelen en het joodse leven, die hij overal ter wereld heeft gemaakt. Hij probeert vrienden te worden met Leora, om op die manier toch nog een beetje van Naomi in zijn leven te hebben. Maar Leora trekt dit niet en verbreekt het contact met Bill. Ze wil niet betrokken worden in zijn leven.

Spinoza

Vanaf dat moment zijn er twee verhaallijnen: In de ene volgen we Leora in haar verdere leven, in de andere gaan we terug in het leven van Bill. Verbindende factor is, metaforisch gezien, Jake, die volgens Leora, ‘in tegenstelling tot vrijwel iedereen van haar leeftijd, in elke tijd, op elke plaats in de wereld geboren had kunnen worden en waarschijnlijk min of meer hetzelfde zou zijn geweest.’  Leora heeft Jake ontmoet tijdens een lezing van Spinoza, in wie ze zeer geïnteresseerd is geraakt, vanwege zijn denkbeelden over God. Spinoza geloofde dat God en zijn schepselen één en dezelfde zijn en dat er daarom met Hem geen interactie mogelijk is. Op die manier, ontdekt Leora, kun je in God geloven, maar hoef je Hem nergens de schuld van te geven. Dit helpt haar om haar verdriet om Naomi een plek te geven. Spinoza beweerde ook dat niet God de mens naar zijn beeld heeft geschapen, maar dat de mens God naar zijn eigen (menselijke) beeld geschapen heeft. Dara Horn laat in haar boek zien dat de mens naar Gods beeld geschapen is en daarom is elk soort afbeelding in feite heilig. Elke foto, elk schilderij, elke droom en elke herinnering, het zijn allemaal onderdelen van Gods geschapen werkelijkheid.

Beelden

Regelmatig terugkerende beelden in het verhaal zijn o.a. tefilin, dia’s, poppenhuizen en dromen. Tefilin zijn de gebedsriemen die de joden elke dag aanleggen als ze bidden tot God. Veel joden die emigreerden naar Amerika gooiden hun tefilin in de haven van New York overboord: ze wilden niet meer herinnerd worden aan hun oude leven. Leora had vroeger samen met Naomi een poppenhuis. Na Naomi’s dood heeft ze het nooit meer aangeraakt. En de dia’s van Bill Landsmann houden hem a.h.w. gevangen in het leven van anderen, terwijl hij geen ‘dia’s’ maakt van de dingen die gebeuren in de levens van de mensen om hem heen.

Een ander beeld dat regelmatig terugkeert zijn dromen. Dromen komen uit je onderbewustzijn. In het laatste hoofdstuk droomt Leora dat ze terecht komt in verloren stad, onder New York. Ze beseft dat de mensen die daar wonen de dingen doorleefden die niet in de stad erboven waren gebeurd: ‘Alle keuzes die niet waren gemaakt, alle niet geleefde levens werden geleefd op de vergeten oceaanbodem. Er was niet slechts één Naomi in de verloren stad, er waren er duizenden, allemaal versies van de persoon die ze nooit was geworden.’ 

Een mens is niet hulpeloos overgeleverd aan alles wat er met hem gebeurt, maar wordt juist gevormd door hoe hij daarop reageert. Elke keuze die je maakt heeft gevolgen in je eigen leven en dat van de mensen om je heen. Bill en Leora hoeven geen toeristen in hun eigen leven te blijven. Ze moeten leren om betrokken te raken in de levens van anderen.

Weerspiegeling

De vorm van het verhaal is in feite een weerspiegeling van dit thema. Het eerste gedeelte bestaat uit allemaal losse verhalen, die op het eerste gezicht niets met elkaar te maken lijken te hebben. Maar Dara Horn is briljant! Net zoals in haar boek ‘De wereld die op je wacht’, gebruikt ze Bijbelse metaforen om het tot één geheel te maken. Dit keer doet ze dat door middel van het boek Job, uitgebeeld in de vorm van een verwoestende orkaan, die volgens het alfabet met de letter J moet beginnen. Job dus. De orkaan Job vernietigt het poppenhuis van Leora, dat juist door Jake helemaal was opgeknapt. Hij vernietigt ook alle dia’s van Bill Landsmann:

1. Er was eens een man uit het land New Jersey, en William Landsmann was zijn naam, en die man was vroom en oprecht en godvrezend en wijkend van het kwaad. (…) 3. Want William Landsmann was gewoon over de aarde te dolen, en deze omhoog en omlaag te bereizen, en hen te vinden die worstelden met God in vele landen over vele zeeën. 4. En op de dag waarop hij terugkeerde van zijn reizen bracht hij zijn film weg om ontwikkeld te worden en in diaraampjes te worden gezet. 5. En dan liet William Landsmann een licht schijnen om de dia’s op een scherm in zijn huis te projecteren, en hij keek ernaar met het licht en zag dat ze goed waren. (…) En een grote orkaan stak op en schudde de fundamenten van William Landsmanns huis. (…)11. en op de dag van de grote storm stroomde het water over en rees het vloedwater en openden zich de sluizen, 12. en het water vulde William Landsmanns achtertuin, en barstte door het raam van zijn woonkamer, 13. en een grote golf spoelde tegen de muur van zijn woonkamer en nam de dozen mee die de zevenduizend dia’s van verre landen bevatten.

En op deze manier wordt het verhaal van Job Bill Landsmann verder gevolgd, terwijl de draadjes van de levens van alle personen in het boek verbonden worden. Daarna spreekt God tegen Job Bill Landsmann en roept hem ter verantwoording over de manier waarop hij niet heeft ‘gezien’ wat er gebeurde in de levens van de mensen uit zijn geschiedenis. Hij eindigt met de woorden:

Ik daag je uit, William Landsmann, om een beeldengalerij als de mijne te verzamelen. De brul van de oceanen en de volheid ervan… Dat zijn mijn beelden, mijn universum, mijn eeuwigheid, die ik hier op droog land in jullie midden heb geplaatst. Ik heb je naar mijn beeld geschapen. Ik ben niet geschapen naar het jouwe!

Wij kunnen ons verdriet, onze pijn, onze teleurstellingen niet op God projecteren alsof Hij geen deel aan ons leven wil hebben. God is wel degelijk een God van interactie. Hij heeft ons geschapen naar Zijn beeld en wil dat wij betrokken zijn op de levens van de mensen om ons heen, zoals Hij betrokken is bij ons leven, ook al zien wij dat niet altijd.

En William Landsmann rees op uit zijn rouw, en vertrok voor zijn volgende reis, (…) en hij reisde naar het land Californië, waar hij nergens anders heen ging dan naar het huis van zijn zoon, en zijn zoons vrouw en zijn twee kleinzoons, en hij bracht zijn camera niet mee. Maar toen hij in het huis van zijn zoon, en zijn zoons vrouw en zijn twee kleinzoons kwam, vond William Landsmann verlossing… in de vorm van dia’s, zijn eigen dia’s, beelden van zijn kleindochter, Naomi Landsmann. (…)

Moge deze herinnering, en elke herinnering geschapen naar haar beeld, een zegen zijn.

——

In het begin had ik wat moeite om in het verhaal te komen, maar toen ik het hoofdstuk over de orkaan Job las en tijdens en schrijven van dit verslag, werden mijn ‘plaatjes’ steeds duidelijker! Dara Horn heeft op een bijzondere manier een aantal belangrijke thema’s weten te verbinden. Ik geef het boek 4 sterren.

Als afbeelding bij dit boek heb ik gekozen voor een plaatje van het Engelse boek, aangezien dit de inhoud van het boek naar mijn mening veel beter weergeeft, evenals de titel.